Het ikc: zoek het probleem bij de oplossing...

‘Als je geen onderdeel bent van de oplossing, ben je deel van het probleem’. Het is zo’n typische tegeltjeswijsheid uit  managementboeken waaraan ik moest denken toen ik het artikel las waarin het integraal kindcentrum (ikc) als ultieme oplossing werd gepresenteerd. Maar welk probleem met het integraal kindcentrum precies wordt opgelost is niet altijd meteen helemaal duidelijk.

In het artikel ‘Wat te doen aan een samenleving die ons een burn-out bezorgt?’ (Kraaijeveld, VN 02112016) wordt een beschouwing gegeven van het advies ‘Een werkende combinatie’, dat de Sociaal Economische Raad (SER) onlangs aan minister Asscher stuurde.
De SER stelt in dat advies dat de helft van de Nederlandse moeders met jonge kinderen de combinatie van werk en kinderen als zwaar ervaart. En wat blijkt volgens de schrijver de ultieme oplossing voor dit probleem?
‘Maak van alle Nederlandse scholen een Ganztagsschule. Het samenvoegen van voorschool, school en kinderopvang onder één dak. Kinderen kunnen dan voortaan leren en spelen in één gezonde en fraaie omgeving en hun ouders zijn verlost van logistieke gekkigheden als het heen en weer slepen van kinderen en het organiseren van de tussenschoolse opvang.’ Want ‘zolang we blijven slepen met kinderen blijven jonge ouders opbranden’, aldus de schrijver van het artikel.
De Ganztagsschule of – in gewoon Nederlands – het integraal kindcentrum (ikc) wordt in het artikel gepresenteerd als oplossing voor het probleem van de opgebrande jonge ouders.
Wie de moeite neemt om de onderbouwing van het SER-advies te lezen komt tot de conclusie dat er nergens een bewijs wordt geleverd dat er een relatie is tussen de beschikbaarheid van ikc’s en het ontstaan van een burn-out bij jonge ouders. Sterker nog, de SER concludeert zelfs: ‘In drukke levensfasen (zoals de gezinsfase) blijkt het welzijn nog steeds hoog te zijn en ook ziekteverzuim en burn-out zijn in deze fasen niet hoger dan in andere levensfasen.’ (SER, 2016, p. 66).

Niet nader onderbouwd

Het artikel is geen uitzondering maar het zoveelste stuk dat ik lees dat het kindcentrum als oplossing presenteert voor problemen die niet nader onderbouwd worden. Natuurlijk zijn er prachtige voorbeelden van kindcentra die goed ingebed zijn in de lokale omgeving en waar de combinatie van onderwijs en opvang onder één dak en onder één leiding prima functioneert. Tegelijkertijd zijn er nog steeds veel meer praktijkvoorbeelden van lokale situaties waarbij opvang en onderwijs elkaar prima aanvullen zonder dat er sprake is van een bestuurlijke of huisvestingstechnische verbinding. Ook daar leren en spelen kinderen en hebben ouders evenmin last van het heen en weer slepen van kinderen. Er zijn tot nu toe ook geen wetenschappelijke analyses bekend dat op die plekken kinderen slechter af zijn en stagneren in hun ontwikkeling. Evenmin zien we daar actiegroepen van jonge ouders die onderdoor gaan aan logistieke uitdagingen door een gebrek aan ikc’s. De verheerlijking van het integraal kindcentrum als ultieme oplossing of als ideaalbeeld voor de toekomst is tot nu toe nauwelijks gefundeerd. Wat betekent het precies als we iedere school als verzamelpunt nemen van alle opvangvoorzieningen in de wijk of buurt? Welke aantoonbare voordelen voor kinderen en ouders bereiken we daarmee en wat betekent dat voor de bezettingsgraad, voor de leeftijdsopbouw en voor de duurzaamheid (in de zin van deelnameleeftijd) van deze voorzieningen? Wat betekent dat toekomstperspectief voor het ondernemersklimaat en de investeringsbereidheid van ondernemers en fi nanciers om nieuwe locaties te ontwikkelen en welk effect heeft die ontwikkeling op de rol van overheden, onderwijs- en opvangaanbieders? Die onderzoeksvragen zijn tot nu toe onbeantwoord en zo blijft het integraal kindcentrum de oplossing van het probleem dat we nog moeten ontdekken. Voor de ‘logistieke gekkigheden als het heen en weer slepen van kinderen en het organiseren van de tussenschoolse opvang’ hebben ondernemers en schoolbestuurders allang passende oplossingen bedacht en geïmplementeerd (zie de opmars van de Stint en het continurooster). Daar hebben we de Ganztagsschule of het ikc niet meer voor nodig.

Toenemende stress

Het grillige overheidsbeleid van de afgelopen jaren en de verschuiving daardoor van formele opvang naar informele opvang is een veel belangrijker oorzaak voor de toenemende stress die jonge ouders ervaren. En niet alleen jonge ouders maar ook grootouders zijn daar het slachtoff er van geworden. Op basis van gegevens over ruim 13.000 Europese grootouders is inmiddels aangetoond dat het intensiever gebruik van oppasoma’s en -opa’s leidt tot meer depressies (ESB, augustus 2016, p. 545) bij grootouders. Als het integraal kindcentrum geen aantoonbaar onderdeel wordt van een oplossing, wordt het deel van een probleem. Reden genoeg om de businesscase van het ikc beter te onderbouwen dan nu gebeurt.

‘...komt tot de conclusie dat er nergens bewijs wordt geleverd voor de relatie tussen de beschikbaarheid van ikc’s en het ontstaan van een burn-out bij jonge ouders.’

Reageren? ed@buitenhek.nl.
www.bbmp.nl